رهیافتهای امنیت پژوهی در خاورمیانه

منطقه «خاورمیانه» پیشتر از هر چیز، یادآور «بحران» و «منازعه» است. وقوع دو جنگ جهانی، چهارجنگ گسترده بین اعراب و اسراییل، سه جنگ عظیم در خلیج فارس، جنگ های داخلی متمادی و متعدد، پیدایش و پدیداری جنبش های اسلامی مختلف و مخالف و بالاخره رشد چشمگیر بنیادگرایی اسلامی باعث شده اند تا منطقه خاورمیانه تداعی کننده خونریزی و درگیری باشد.(1) به خاطر چنین پیشینه ای است که اغلب تئوری هایی که ثبات، صلح و امنیت را در خاورمیانه، مورد بررسی قرار داده اند، «منازعه محور» بوده اند تا «توسعه گرا». برای این محققین، حکومت در خاورمیانه، مقوله ای است لبریز از «ناامنی»، «استیلا»، و «دگرگونی».   فصلنامه مطالعات راهبردی · سال ششم · شماره دوم · تابستان 1382 · شماره مسلسل 20         هرچند منطقه خاورمیانه در مقایسه با سایر مناطق توسعه نیافته جهان مانند امریکای لاتین، افریقا و آسیای جنوب شرقی، بیشترین آمادگی را برای «رهایی از استبداد» و «استقلال ملی» نشان داده و انقلاب های مختلف مشروطه خواهی را در تاریخ سیاسی خویش داشته است، اما علیرغم این پیشینه، خاورمیانه همچنان به بحران و انرژی پایان ناپذیر ترجمه می شود و قدرت های عظیم صنعتی خواستار آن هستند که کشورهای عظیم و صنعتی در خاورمیانه ظهور نیابند و رژیم های حاکم در این منطقه، همچنان ثروت بدهند و اطاعت بخرند.(2) در نتیجه چنین شرایطی است که در فاصله زمانی 1945 میلادی تا 1992 یعنی از پایان جنگ دوم جهانی تا پایان جنگ دوم خلیج فارس، منطقه خاورمیانه بیشترین تنش ها و کشمکش ها را پشت سرنهاده است. طی مقطع زمانی فوق، حدود 2300 میلیارد دلار به اقتصاد کشورهای منطقه خسارت وارد شده است.